Home » Historia di Aruba:159 aña pasa 480 esclavo a haya nan libertad.

Historia di Aruba:159 aña pasa 480 esclavo a haya nan libertad.

by Admin
0 comment 654 views

Awe 1 di juli ta un dia hopi importante den historia di Aruba. Manera ta conoci esclavitud a yega na su fin na Aruba, Antillas y Surnam na 1863.

Na Aruba na 1888 tabata tin e prome conmemoracion di e hecho historico aki.

Recordando 100 aña di abolicion di e esclavonan
Dia 1 di juli 1963, exactamente 100 aña despues, un gran parti di e reinado Hulandes a conmemora e liberacion di e esclavonan. Na Aruba, riba 1 di juli 1963, nos tambe a conmemora e hecho aki, cu entre otro, na Club Surnam a recorda y a celebra e hecho historico aki. Un emisora local a dedica dos programa radial na e abolicion di esclavonan, tambe e Premier di Surnam di e tempo ey Sr. Pengel a tene un discurso cu por a wordo scucha na e radio emisora local aki. Staten di Antillas a tene un reunion extra ordinario pa recorda cu 100 aña pasa e esclavitud a yega na su fin. Segun dr. Johan Hartog, riba 1 di juli 1863, exactamente 480 esclabo a haya nan libertad na Aruba. Mester bisa cu den nos historia e fecha aki tabata uno hopi importante pa basta persona.

25 aña liberacion di e esclavonan, celebra engrandi
Riba 1 di juli 1888, pa prome biaha Aruba a conmemora e abolicion di esclavitud grandemente. Na misa Protestant, e tempo ey den e misa chikito na Oranjestad, a tuma lugar un ceremonia religioso, recordando cu 25 aña pasa a aboli esclavitud, tambe na misa San Francisco na Oranjestad a tene un sirbishi di misa pa recorda e hecho aki.

Mayoria di esclavonan di edad halto cu a wordo libera tabata catolico y nan yiunan tabata bay scol catolico. Despues di e sirbishi di misa, e muchanan aki a bay na cas di gezaghebber y aki e muchanan a canta e himno di Hulanda Wilhelmus y varios otro cantica mas.

Gezaghebber Jacob Thielen

Fiestamento henter dia 
E gezaghebber di e tempo ey tabata Jacob Thielen, a tene un discurso cortico pa e muchanan. Segun Sr. Thielen a skirbi den su diario, cu un grupo grandi di hende a presenta cu bandera y musica, tabata un fiesta grandi den Oranjestad. Durante e fiesta gezaghebber Thielen a duna tur e muchanan presente un treat, e gesto bunita aki a wordo masha hopi aprecia pa e publico presente. E publico tabata hopi contento y a cuminsa baila. Henter anochi Aruba a celebra, cu fiesta na diferente lugar rond di nos isla. E mas bunita tabata cu e dia aki a cera sin niun iregularidad.

Na Aruba nunca tabata tin hopi esclavo, di e 11 mil esclavonan cu a haya nan libertad na 1863, di e seis islanan di antillas, na Aruba tabata tin solamente 480 di cual 6 tabata esclavo di Gobierno y 474 tabata pertenece na doñonan particular. Tur e doñonan di e esclavonan a haya un daño di perhuicio for di gobierno, e daño di perhuicio tabata varia entre 30 cu 200 florin pa esclavo. E liberacion di e esclavonan a costa gobierno 96.300 florin di cual 280 florin nunca a wordo paga.

E esclavonan cora y e esclavonan color scur
E motibo pakiko tabata tin asina poco esclavo riba nos isla, tabata pasobra prome cu 1780, den Reino Hulandes no tabata wordo permiti pa hendenan bin establece nan mes libramente na Aruba. Pa e motibo ey no tabata tin mester di esclavo. Unicamente e commandeurnan, cu despues a cambia di nomber a bira gezaghebber tabata tin algun esclavo. Segun archivonan di Aruba na 1758, na Aruba no tabata tin esclavonan color scur ainda.

E tempo ey tabata tin indiannan bibando na Aruba y nan tabata hendenan liber, pero lamentabelmente nan tabata wordo horta door di piratanan cu tabata subi riba nos isla y tabata capturanan, bay cu nan y bendenan como esclavo “cora” na otro pais den nos region, esaki sin cu nan tabata esclavo. E indiannan cu tabata biba na Aruba, tambe tabata haci trabounan di cas cerca e poco ahendenan blanco cu tabata biba na Aruba. Por ehempel Lourens Croes kende a bin di Corsou y tabata commandeur na Aruba na 1754,  despues di a baha como commandeur, a keda biba na Aruba y ta tata di e famianan Croes na Aruba.
Lourens Croes tabata tin sirbientenan cu tabata indiannan. Esaki a cambia ora cu e rasa indian a caba y a cuminsa permiti mas hende blanco bin establece na Aruba.

Esclavonan Color scur a wordo treci na Aruba
Na 1780 e hendenan blanco cu a bin establece na Aruba a trece esclavonan color scur for di Corsou pa Aruba. E esclavonan tabata tin hopi yiu, especialmente yiunan chikito cu no tabata traha, tambe tabata tin basta esclavo invalido cu no por a traha tampoco y e biewnan mucho menos.  Apesar cu un esclavo no tabata haya un salario, e tabata costa su doño un suma basta grandi pa motibo cu un doño mester a percura no solamente pa su esclavo pero tambe pa famia di e esclavo tambe. Ora e esclavonan bira malo e gastonan aki tabata cay riba su doño. Tambe tabata existi diferente reglanan cu tabata prohibi pa bende e esclavonan bieu of malo. Si compara Aruba cu Corsou y Boneiro, na Corsou tabata tin entre 5600 y 6300 esclavo y na boneiro tabata tin mas o menos 800 esclavo, mientras cu na Boneiro e tempo ey e populacion tabata mes grandi cu di Aruba.

Aumento di cantidad di esclavo
Na Aruba tabata tin masha poco plantage y mayoria di bes e trabounan riba plantagenan tabata wordo haci door di e esclavonan, esaki tambe ta un di e motibonan pakiko no tabata tin hopi esclavo na Aruba. Net despues di 1830 e cantidad di esclavo a aumenta un poco na Aruba, pa motibo cu e tempo ey tabata e temporada cu cochenille y aloe tabata wordo planta na Aruba. Pa e trabounan aki nan tabata usa esclavonan. Na momento cu e trabounan aki a perde nan balor e cantidad di Esclavo riba Aruba a bolbe bira menos.

Huymento di esclavonan
Na momento cu na varios parti den nos region esclavitud a wordo aboli, a sosode cu e esclavonan di Aruba tabata huy. Prome e esclavonan tabata conoci di ta fiel y masha poco tabata pasa cu un esclavo ta huy, pero despues di 1850 tabatin cu tabata purba horta botonan di piscado pa bay otro tera.

Pa e motibo aki na aña 1855 a tuma e desicionnan cu e piscadonnan mester mara nan botonan tur anochi na Fort Zoutman. E desicion aki a resulta den diferente protesta. E piscadonan tabata biba na Rancho y tabata un bon pida pa nan hiba tur anochi nan botonan na Fort Zoutman y despues cana bay cas. E regla aki hopi lihe a word hala aden y e gezaghebber a dicidi di pone un warda na Rancho, caminda e piscadonan tabata mara nan botonan pa cuida e botonan pa nan no horta e botonan y huy.

Delitonan serio cometi pa esclavonan tabata masha poco
Delitonan serio por bisa cu masha poco a yega di sosode. E rebelion na 1750 cu a tuma lugar na Corsou tabata tin su consecuencia tristo na Aruba. Commandeur Nieuwkerk kende tabata biba na Savaneta tabata tin algun esclavo Minase den servicio. E esclavonan Minase ta esclavonan cu a nace na Africa y mayoria parti no ta custumbra asina liher manera e esclavonan cu a nace na Antiyas.

Tres esclavo Minase a mata 4 persona
Probablemente, pa locual a sosode na Corsou, tres di e esclavonan aki di Nieuwkerk lo a tuma revancha y a mata ruman muher di e commandeur Nieuwkerk, e yiu di e ruman muher y tambe dos otro esclavo muhe, nan a mata nan mesun rasa, esaki a demostra con gana di bringa nan tabata tin. E tres esclavonan aki a horta scopetnan for di e cas di e Commandeur, nan a coi loke tabata tin di come y bebe y a huy drenta mondi.

Localisa y mata
Commandeur Nieuwkerk y dos ayudante a siguinan. E tres esclavonan aki no por a yega mucho leu y hopi lihe nan a wordo localisa. Tur tres tabata pata pata burachi di e biña cu nan a horta for di e cas di e commandeur. Eynan mes nan a wordo tira mata. Casonan asina no tabata sosode antes na Aruba.

Esclavo Gerard a mata Piet Lampe
Tambe na anja 1829 un esclabo a mata sr. Piet Lampe e tata di e conocido famia Lampe. Piet tabata tin 75 anja di edad y tabata hefe di e distrito di Fontein. E lugar ta carga e nomber di Vader Piet. E esclabo cu a mata Piet Lampe tabata yama Gerard, e la wordo transporta pa Corsou caminda e la wordo sentencia pa morto.

Bida di e esclavonan despues di e liberacion na 1863
Door cu na Aruba tabata tin poco esclavo e liberacion na 1863 a bay sin problema of incidentenan grandi. E cuerpo di polis na Aruba di e tempo ey a wordo reforsa pero no tabata tin motibo pa a actua. Door di e liberacion aki, e doñonan no tabata tin cu percura mas pa e famianan di e esclavonan  pa nan haya cuminda y lugar di biba, pa e motibo aki, e pobresa riba nos isla e tempo ey a aumenta. Trabou no tabata facil pa haya. Pero tabata asina poco esclavo, e pueblo di Aruba a uni su mes, mas liher cu otro. Hopi di e esclavonan despues di a recobra nan libertad, a keda haci e mesun profesion, nan a pidi pida tereno pa sigui planta of nan a sigui haci e mesun trabou. Tambe e industria di fosfaat y oro a trece mas oportunidad pa haya trabou. Durante e temporadanan di secura, varios persona a tuma e desicion di imigra y bay traha na otro pais pa asina por a cria nan famia.

Bon relacion entre doño cu esclavo
E bon relacion entre e doñonan di esclavonan y e esclavonan hopi biaha a keda, mirando cu e shonnan hopi biaha tabata padrino of madrina di e yiunan di nan esclavonan y hopi despues cu a aboli esclavitud a keda traha pa e shonnan. MAtrimonionan mixto entre e esclabonan y otro rasa tambe e relacionnan liber entre diferente rasa a percura pa e grupo separa di esclabonan desaparece.

Historia supuestamente lubida
Na Aruba nunca tabata tin e tradicion fuerte pa recorda e historia di esclabitud, esaki por ta conciente of inconciente, pa berguensa kier a lubida e parti di historia di Aruba aki, pa un tempo largo a keda keto referente e historia aki supuestamente lo a lubida. Referente e ley Hulandes di emancipacion pa libera e esclabonan, mester bisa cu na Aruba esaki tabata basta exitoso, a sosode sin incidentenan serio.

Fuente: varios/ buki di Hartog, Arubaansche Courant, Luc Alofs Slaven zonder plantage

You may also like

Our Company

Aruba Native News & Trends. Here to bring you the latest news and trends from our happy island.

Newsletter

Subscribe my Newsletter for more news. Let's stay updated!

Laest News

Copyright @2023 – Aruba Native All Right Reserved. Powered by 139 Design Studio