“Ora mi corda riba e pandemia, mi ta corda riba un momento su-real den historia di mundo, cu a bira hopi real”, asina Ronella Croes, Chief Executive Officer na Aruba Tourism Authority (A.T.A.) ta corda cinco aña pasa, ora e pandemia a bati na nos porta y a drenta paden sin puntra y sin avisa. Nos no tabatin mucho tempo pa prepara, pero a mobilisa tur hende y a conta cu mentenan creativo pa pensa con maneha turismo y nos economia memey di tanto incertidumbre na nivel mundial.
E siman aki ta exactamente cinco aña cu a transcuri caba, despues cu economia mundial a paralisa pa motibo di un virus cu a cuminsa na China pero cu a contagia henter mundo. Awe, ora cu tur cos ta normalisa bek, ta bon pa para un rato keto y realisa cuanto esfuerso nos a hinca como pais, pa por a surpasa e momentonan ey. No tabata facil, pasobra mientras cu tabata enfoca riba aspeconan ecomomico, tabata un menasa serio di salud, den cual varios ciudadano a perde nan bida. Cu e dolor y tristesa aki, nos hendenan mester a sigui lucha y percura pa mantene mas tanto hende salud, mientras nos mester a convence mundo cu nos ta cla pa nan regresa.
Tabata loer e di leu
Tabata na fin di aña 2019 caba a cuminsa monitorea e virus di China. Claro, a pensa cu sigur e ta asina leu di nos cu e lo no yega nos isla facil. Ya na januari y februari 2020, A.T.A. a produci un analisis di kico por ta impacto di e virus aki riba turismo di Aruba.
Riba un diadomingo, dia 8 di maart 2020, Crisis Management Office (CMO) a yama Ronella Croes pa presenta mesora. E dia ey a detecta e prome persona cu a drenta Aruba for di China cu tabata un area di risico. “For di e dia y momento ey, mi tabata basicamente on call y na disposicion di pais Aruba pa cualkier eventualidad. Y manera Gobernador di Aruba a bisa mi ora cu el a yama mi: esaki no ta un sprint, e ta un marathon”, asina Ronella Croes a describi e comienso di e temporada largo di Covid na Aruba.
E famoso “Friday the 13th”
Hopi lihe, despues di e diadomingo ey, pa ta exacto diabierna dia 13 di maart 2020 a cera frontera di nos isla. “Aruba a keda isola di mundo!”, cu riba su mes tabata un momento masha emocional. Bida a sigui y mester a atende aspectonan vital, manera ta Rubianonan cu a keda pega afo. Di otro banda, un otro ekipo a cuminsa prepara nos reapertura. No tabatin tempo di perde, pasobra Aruba ta depende di turismo.
A.T.A. a activa mesora
Esey tabata momento cu A.T.A. mester a cambia e strategia di comunicacion di Aruba y a cuminsa uza “We are open for Happiness”. A defini mesora cu e reapertura di frontera lo ta den tres luna di tempo. A cuminsa habri fin di juni y pa Merca a habri dia 10 di juli. Y djey pa Latino America y sigui pa Europa.
Aruba a lidera
“Cu orguyo mi por bisa cu Aruba a lidera y a presenta un winning formula cu a duna bon resultado”, di acuerdo cu Ronella Croes. Nos isla a sobresali y a hasta gana premio internacional pa ‘maneho efectivo y plan di recuperacion di nos destinacion despues di cera frontera’, ‘implementacion di e Plataforma digital di inmigracion’, ‘introduccion di un seguro special di Covid pa nos bishitantenan’ y pa e ‘colaboracion entre sector publico y priva pa recuperacion di turismo’.
Mundo a uza Aruba como ehempel
Aruba a habri y bay contra e coriente y simplemente mustra liderazgo! Mientras cu henter mundo tabatin miedo di habri frontera pa e risico eminente cu e virus aki ta trece cu ne, nos a opta pa habri toch y mantene e isla bou control. No tabata facil y Gobierno di Aruba e demostra confiansa den e profesionalnan cu a conseha cu tabata OK pa habri numa, mientras cu mayoria entidad internacional a desconseha. Awe nan tur ta uza e ehempel y forma di traha di Aruba como e “new normal” na momento di un situacion asina.
Aruba a sobresali
Despues di reapertura di frontera di juli te december 2020, e promedio di yegada pa tur bishitante, a baha cu 74% pa henter aña 2020. Imagina bo cu e cantidad di turista cu ta yega Aruba a baha cu 67%. Pero, cu determinacion y trabou den ekipo, eventualmente nos a mira un recuperacion lento pero stabiel, cu den aña 2021 e promedio di caida tabata -28%. Den aña 2022, mientras ainda a experencia un caida total di -2%, por a mira un recuperacion total desde april 2022 te cu awe. Comparando aña 2023 y 2024 cu 2019, ta nota un aumento di 13% y 27%.
Ya caba a stop di compara aña 2024 cu aña 2019, mirando cu na aña 2023 ya caba a marca un recuperacion total. Comparando aña 2024 cu 2023, Aruba a experencia un aumento di 12.8% den yegada. A pesar di e pandemia di COVID-19, e Guest Experience Index di Aruba a keda stabiel rond di 9.1, indicando un grado halto di satisfaccion di e huespednan desde juli 2020 te december 2024.
Industria crucero a dura un poco mas
Pa loke ta e industria crucero, esey a tuma basta tempo mas pa recupera, compara cu aviacion general. Desde cu a cera frontera na maart 2020, a logra habri bek te na juni 2021. Na aña 2023, tres aña despues di e pandemia, e ora numa nos a recupera 98% y tabata aña pasa cu a logra recupera completo y hasta crece den cifra.
Ban traha dam warda awa
E pandemia a siña nos cu mester ta prepara pa tipo di scenarionan asina, specialmente ora cu ta for di nos control. E lesnan cu nos a siña ta valioso pa por tin un miho idea con pa maneha den un situacion di emergencia. Si tin algo cu nos a demostra como pais, cu na momento cu nos economia y turismo ta den wega, cu no tin distincion di color politico ni diferencia den sector publico of priva, nos tur como Rubiano ta bira manga di camisa y traha.