Home » Parlamentario Sue Ann Ras (MEP): Historia di nos Ortografia Etimologico, 1976-2018

Parlamentario Sue Ann Ras (MEP): Historia di nos Ortografia Etimologico, 1976-2018

by Admin
0 comment 54 views

 

 

 

Recientemente a sali den medio di comunicacion un articulo tocante e echo cu Parlamento a trata un ‘supuesto ley di Ortografia’ y cu no a sondea den pueblo’, manera sr. Betico Croes,den feliz memoria, a haci, prome cu e Parlamento nr 10, acepta ortografia etimologico’.  Mas remarcabel ta, cu ta referi na ‘un grupo cu a dicidi di hisa bent’e y pas’e sin ningun sorto di comparti informacion’.
Mas cu claro, esaki ta trece cierto incertidumbre como tambe inkietud innecesario den pueblo y semper ta bon pa aclarea e ponencianan aki. Esey no kiermen cu kier  desacredita ningun hende, ni pa trece mas polemica, sino simplemente pa comparti, educa y informa un y tur debidamente. Y realmente ta bon pa uno sa su historia, prome cu rebaha of insulta otro”, Parlamentario Sue-Ann Ras a cuminsa na bisa.

 

CONSEHO INSULAR 1976

Dia 29 di october 1976, den un reunion publico di Conseho Insular, a trata den agenda nr. 7 un carta di Colegio Ehecutivo (Bestuurscollege) fecha 11 di october 1976, pa determina e ortografia di Papiamento. (Dus NO ta un Ley nan a trata sino un carta!).

Durante e reunion publico aki e Presidente di e Comision di Ortografia, 

  1. Jossy M. Mansur (den feliz memoria) a duna un splicacion amplio, hopi profesional y bon argumenta, con nan a yega na e ortografia ey. Un di e prome remarkenan cu 
  2. Mansur a haci tabata, cu e concepto aki, cu nan ta presenta, mester a complace cu exigencia di tur e 9 miembronan di comision y tabata basa riba 4 factor fundamental:
  3. e deseo di pueblo
  4. e tradicion
  5. e uzo
  6. e custumber

 

E tempo ey, Aruba tabata bringando pa obtene su Status Aparte y posibel Independencia y como tal nan tabatin bista riba e futuro idioma oficial cu Aruba lo scoge. P’esey mes e comision ey a formula un Concepto Ortografico pa e Gobierno Insular discuti y eventualmente tuma decision. E determinacion di e ortografia di Papiamento pa Aruba en general, di acuerdo cu e articulo 24 di ERNA, tabata cay bou di Gobierno Insular.

 

PAPIAMENTO NA SCOL

E introduccion di Papiamento na e scolnan tabata un topico di discusion tambe durante e mesun reunion di 1976. No mas cu e tempo ey e topico aki tabata cay bou di Gobierno Central y Conseho Insular tabata spera cu e Minister di Enseñansa   lo respeta e ortografia, aproba oficialmente pa Conseho Insular di Aruba. E base legal di e decision di Conseho Insular, segun Diputado di Educacion e tempo ey, sr. Delwyn Gomez , mes a declara durante e reunion aki, cu e tabata ancra den articulo 24 di ERNA. Conseho Insular tabata spera di haya cooperacion di e ministernan di Gobierno Central, ya cu Aruba ainda tabata forma parti di e Constelacion di Antiyas Hulandes. Nan tabata kier pa respeta e deseo di e pueblo di Aruba y duna pleno cooperacion pa introduci e ortografia oficial di Aruba den e sistema di educacion tambe. Sr. Betico Croes e tempo ey caba a vocifera, cu un hoben mester haya educacion den su propio ambiente y haciendo esaki den idioma Hulandes, e por tin consecuencia fatal pa nan desaroyo intelectual y den formacion di nan caracter.   

 

PROMESA  

Durante e reunion a haci promesa, cu na momento Aruba yega na determina su ortografia oficial, e Departamento di Educacion y en particular e Pedagogisch Didactisch Bureau lo a bay coopera pa guia e ortografia cu e Parlamento di Aruba acepta (mira pag. 73 di e Notulen). Parlamento di Aruba a bira un realidad na aña 1986, net 10 aña despues di e reunion publico di Conseho Insular aki.

 

‘BESLUIT’ OF ‘VERORDENING’

Ta bon pa aclarea e diferencia entre un besluit y un verordening.

Diputado di Educacion, sr. Delwyn Gomez, a contesta sr. Guillermo Trinidad (den feliz memoria) riba su preguntanan durante e reunión ey, cu nan a scoge pa no haci’e via un ‘Eilandsverordening’, pasobra no ta trata di un ‘verordening’ (Ley), pero simplemente di un ‘besluit’. Un ‘besluit’ di Bestuursraad no ta mara e ciudadadonan, paso ta trata aki di reglanan general. Un ‘verordening’ SI ta mara tur ciudadano, paso e ta un Ley. 

E resultado di e votacion, pa determina e ortografia di Papiamento, a haya aceptacion unanimamente den Conseho Insular dia 30 october 1976 y esaki tabata un ‘besluit’.

 

ADAPTACION ORTOGRAFIA 1976

Despues di e reunion publico di 29-30 october 1976, a opta pa haci cierto revisionnan, paso a trece diferente aspecto problematico di Ortografia 1976 dilanti, entre otro, e necesidad pa: complementa, reformula y añadi regla. Na mesun momento den e reunion aki, tambe a pone enfasis pa den futuro revisa e Ortografia aki, ya cu no a trata algun componente cu ta indispensabel den un manual di ortografia. Specialmente den sector di enseñansa, e grupo di desaroyo di material a topa diferente problema, ora di aplica e reglanan di Ortografia di 1976.

 

VARIOS REVISION

Den transcurso di 42 aña, tabatin varios trabou cu a tuma luga, teniendo cuenta cu e 4 basenan fundamental cu a pone na 1976. Den linea grandi esaki tabata e desaroyo, pa indica cu niun momento so, no sondea den pueblo ni tampoco un grupo a dicidi di hisa benta y pasa e Ley di Ortografia sin ningun sort’i comparti informacion.

  • Na 1992 tabatin e Comision di ortografia, cu a duna feedback di diferente instancia y persona.
  • Na 1997 un biaha mas e Comision di ortografia a presenta algun sugerencia.  
  • Na 2001 e grupo di trabou a presenta e lista di palabra.
  • Na 2004 a haci un presentacion na Parlamento tocante e ortografia revisa y lista di palabra, unda a haya feedback di Parlamento y otro instancia.
  • Na 2007 Parlamento a expresa sentimento positivo.  
  • Na april 2009 a bolbe haci algun coreccion y ampliacion.
  • Na juni 2009 Minister di Enseñansa a duna aprobacion pa manda e Ley di Ortografia pa DJWZ y pa aplic’e den enseñansa, unda finalmente a publica e ‘buki blauw’.
  • Na 2015 Minister di Enseñansa a pasa e encargo di ortografia pa Minister di Cultura, un traspaso cu a keda cu yen di pregunta te dia di awe.
  • Na 2017 e concepto di ley a yega Parlamento y e parlamentarionan a haci pregunta y Departamento di Enseñansa a contesta e preguntanan por escrito.
  • Na 2018 Departamento di Enseñansa a haci presentacion na Parlamento y tabatin oportunidad pa intercambia preocupacion y informacion di henter e proceso di revision den transcurso di e 42 añanan.

COMPARACION

Si compara e ortografia cu a pasa den Parlamento dia 1 di november 2018 cu esun di 1976, por bisa cu ambos tin e mesun base etimologico y a amplia, clarifica e reglanan y a formula regla nobo, unda cu falta. A sali for di e propio sistema linguistico di Papiamento y no for di otro idioma.  Tambe a tene cuenta cu deseo di pueblo, tradicion, uzo y custumber y cierto tendencia renovador, cual tabata e mesun punto di salida di e comision di 1976. Y finalmente e lista di palabra a bira mas amplio.

 

LEY DI ORDENANSA NACIONAL ORTOGRAFIA DI ARUBA 2018

Importancia pa aprobacion di e ley di ortografia ta pa tin uniformidad! Esaki sigur pa enseñansa; scol multilingual, secundario y avansa ta un balor hopi grandi, mescos ta conta pa prensa, gobierno y pueblo en general, unda nos ta duna Papiamento, nos idioma oficial, su balor y ta e momento ideal, mirando cu ta Aña di Papiamento. Parlamento di Aruba a aproba e Ley di Ortografia y ta falta ainda pa ractific’e y despues publica esaki den ‘Afkondigingsblad’. Manera por constata, e proceso tabata uno hopi largo, ya cu a dura no menos cu 42 aña p’e Besluit di Eilandsraad di 1976 bira un Ley na aña 2018. Pero nos a logra si!!!

 

You may also like

Our Company

Aruba Native News & Trends. Here to bring you the latest news and trends from our happy island.

Newsletter

Subscribe my Newsletter for more news. Let's stay updated!

Laest News

Copyright @2023 – Aruba Native All Right Reserved. Powered by 139 Design Studio